ตู้คอนโทรลไฟฟ้าเป็นหัวใจสำคัญที่จะช่วยควบคุมระบบต่าง ๆ ทั้งในอาคาร บ้านเรือน หรือโรงงานอุตสาหกรรม หากไม่มีการดูแลรักษาอย่างเหมาะสม อาจทำให้เกิดปัญหาด้านความปลอดภัย รวมถึงประสิทธิภาพของระบบไฟฟ้าลดลง จนอาจส่งผลต่อการทำงานโดยรวมได้ ในบทความนี้เซฟไทยจะมาแนะนำขั้นตอนการดูแลรักษาตู้คอนโทรลอย่างถูกวิธีที่สามารถทำเองได้ราวกับมืออาชีพ เพื่อช่วยยืดอายุการใช้งานของอุปกรณ์ และลดความเสี่ยงในการเกิดไฟฟ้าลัดวงจร
1. การเตรียมพร้อมก่อนลงมือทำความสะอาดตู้คอนโทรล
ก่อนจะลงมือดูแลรักษาตู้คอนโทรล สิ่งแรกที่ต้องคำนึงถึงคือความปลอดภัย ผู้ปฏิบัติงานควรเริ่มจากการตัดระบบไฟฟ้าหลักทุกครั้ง และตรวจสอบให้แน่ใจว่าไม่มีไฟฟ้าไหลเวียนอยู่ภายในตู้ จากนั้นจึงสวมอุปกรณ์ให้พร้อม ไม่ว่าจะเป็นถุงมือยางกันไฟฟ้า รองเท้าเซฟตี้ หรือชุดป้องกันอื่น ๆ ตามความเหมาะสม โดยเฉพาะในกรณีที่ต้องเข้าใกล้แผงควบคุมขนาดใหญ่ เพื่อป้องกันไม่ให้มือเปล่าสัมผัสสายไฟหรือจุดเชื่อมต่อโดยตรง
นอกจากนี้ ควรเตรียมอุปกรณ์ทำความสะอาดให้ครบถ้วน เช่น ผ้าแห้งสะอาด แปรงขนอ่อน หรือสเปรย์ทำความสะอาดที่ไม่เป็นสื่อนำไฟฟ้า และควรหลีกเลี่ยงการใช้น้ำหรือของเหลวในบริเวณที่มีวงจรไฟฟ้าเด็ดขาด เพราะเสี่ยงเกิดความชื้นสะสมและส่งผลต่อการทำงานของระบบไฟฟ้าในระยะยาว
2. การตรวจสอบภายนอกและภายในตู้คอนโทรล
เมื่อเตรียมตัวพร้อมแล้ว ขั้นตอนต่อไปคือการตรวจสอบสภาพของตู้คอนโทรลทั้งภายนอกและภายใน โดยเริ่มจากการดูรอบนอกของตัวตู้ว่ามีรอยแตก สนิม หรือความเสียหายที่อาจส่งผลกระทบต่อภายใน หากพบว่าบานพับหรือฝาตู้ปิดไม่สนิท ควรรีบแก้ไข เพราะอาจทำให้ฝุ่นหรือความชื้นเข้าไปสะสมได้ง่าย
หลังจากนั้นให้เปิดตู้เพื่อตรวจดูสภาพภายในอย่างระมัดระวัง มองหาคราบฝุ่น รอยไหม้ กลิ่นผิดปกติ หรือจุดที่สายไฟเริ่มกรอบหรือเปราะ ซึ่งล้วนเป็นสัญญาณของการเสื่อมสภาพ พร้อมทั้งสังเกตว่าเบรกเกอร์หรืออุปกรณ์ควบคุมต่าง ๆ ยังติดแน่นดีหรือไม่ มีจุดไหนหลวมหรือคลอนบ้างหรือเปล่า และอย่าลืมตรวจสอบฉลากอุปกรณ์ว่ายังชัดเจนพอที่จะอ่านได้หรือไม่ เพื่อความปลอดภัยในการใช้งานหรือการซ่อมแซมในอนาคต
3. การทำความสะอาดตู้คอนโทรล
หลังจากมั่นใจว่าไม่มีไฟฟ้าไหลเวียนในตู้คอนโทรลแล้ว จึงเริ่มลงมือทำความสะอาดด้วยการใช้แปรงขนอ่อนหรือผ้าแห้งเช็ดฝุ่นที่เกาะตามอุปกรณ์อย่างเบามือ หากมีฝุ่นแน่นหรือเข้าถึงยากอาจใช้ลมเป่าหรือเครื่องดูดฝุ่นขนาดเล็กช่วย
ทั้งนี้ ควรหลีกเลี่ยงการใช้น้ำหรือผ้าชุบน้ำเช็ดภายในตู้คอนโทรล เพราะอาจเกิดความชื้นซึ่งนำไปสู่ไฟฟ้าลัดวงจรได้ หากจำเป็นต้องใช้สารทำความสะอาด ควรเลือกชนิดที่ไม่เป็นสื่อนำไฟฟ้าและแห้งเร็ว
4. การตรวจสอบระบบภายในตู้คอนโทรล
เมื่อทำความสะอาดตู้คอนโทรลเสร็จเรียบร้อย ควรตรวจสอบระบบภายในอย่างละเอียด เริ่มจากดูสายไฟว่าฉนวนยังอยู่ในภาพดี ไม่มีรอยแตกหรือร้อนผิดปกติ รวมถึงเช็กขั้วต่อยึดแน่นดี ไม่มีรอยไหม้หรือหลวม อุปกรณ์ควบคุมต่าง ๆ เช่น เบรกเกอร์ สวิตช์ และรีเลย์ ต้องอยู่ในตำแหน่งที่ถูกต้องหรือทริปได้ตามปกติ ตรวจสอบอุปกรณ์แสดงผล เช่น หลอดไฟสถานะและมิเตอร์ว่ายังทำงานได้ พร้อมทั้งทดสอบแรงดันหรือค่าทางไฟฟ้าด้วยมัลติมิเตอร์หากมีอุปกรณ์รองรับ
นอกจากนี้ ควรตรวจสอบระบบระบายความร้อนภายในตู้ พัดลมต้องทำงานได้ดี ไม่มีสิ่งกีดขวางช่องระบายอากาศ เพื่อป้องกันความร้อนสะสม และหากตู้คอนโทรลติดตั้งในพื้นที่จำกัด ต้องแน่ใจว่ามีระยะว่างสำหรับเปิดฝาและปฏิบัติงานได้สะดวก ปลอดภัย
5. การทดสอบการทำงานของตู้คอนโทรล
ขั้นตอนสุดท้ายในการดูแลรักษาตู้คอนโทรลคือ การทดสอบการทำงานอย่างละเอียดด้วยการเปิดระบบและสังเกตการทำงานของตู้ว่าปกติดีหรือไม่ หากพบเสียงผิดปกติ กลิ่นไหม้ หรือสัญญาณไฟแสดงสถานะการทำงานผิดปกติ ควรปิดระบบทันทีและตรวจสอบจุดที่เป็นปัญหา นอกจากนี้ ควรใช้เครื่องมืออย่างมัลติมิเตอร์ตรวจวัดแรงดัน กระแสไฟ และความต้านทาน เพื่อยืนยันว่าระบบยังอยู่ในสภาพที่ปลอดภัยและทำงานได้อย่างถูกต้อง
นอกจากการทดสอบแล้ว การบันทึกข้อมูลก็เป็นสิ่งสำคัญ โดยควรจดบันทึกผลการตรวจสอบ สภาพการทำงานของอุปกรณ์ ข้อบกพร่องที่พบ รวมถึงขั้นตอนการแก้ไขที่ได้ดำเนินการไว้ เพื่อช่วยให้การบำรุงรักษาในครั้งต่อไปมีประสิทธิภาพมากขึ้น และง่ายต่อการวางแผนซ่อมแซมหรือเปลี่ยนอุปกรณ์ในอนาคต
ข้อควรระวังเพิ่มเติมในการดูแลรักษาตู้คอนโทรล
- ห้ามสัมผัสอุปกรณ์ไฟฟ้าด้วยมือเปล่าในขณะที่ยังมีไฟฟ้าไหลอยู่โดยเด็ดขาด
- หลีกเลี่ยงการเร่งรีบหรือประมาทขณะตรวจสอบหรือดูแลตู้คอนโทรล เพราะการทำงานใกล้ไฟฟ้าต้องใช้ความระมัดระวังสูง
- ห้ามซ่อมหรือดัดแปลงอุปกรณ์ไฟฟ้าโดยไม่มีความรู้เฉพาะทาง หากพบความเสียหายควรให้ช่างผู้เชี่ยวชาญเป็นผู้ตรวจสอบและแก้ไข
- หลีกเลี่ยงการติดตั้งตู้คอนโทรลในบริเวณที่อับชื้น ใกล้สารเคมี หรือวัสดุไวไฟ
- ควรทำความสะอาดและตรวจสอบตู้คอนโทรลอย่างน้อยปีละ 1–2 ครั้ง หรือบ่อยกว่านั้นหากติดตั้งในบริเวณที่มีฝุ่นมาก
- ห้ามใช้ผ้าเปียกหรือน้ำยาทำความสะอาดที่มีส่วนผสมของสารเคมีในการเช็ดอุปกรณ์ไฟฟ้าโดยตรง
การดูแลรักษาตู้คอนโทรลอย่างสม่ำเสมอเป็นวิธีการง่าย ๆ ที่ช่วยลดความเสี่ยงจากอุบัติเหตุไฟฟ้าและทำให้ระบบทำงานได้อย่างมีเสถียรภาพในระยะยาว ขอเพียงแค่ใส่ใจขั้นตอนและทำอย่างถูกวิธี ก็สามารถดูแลอุปกรณ์ชิ้นสำคัญนี้ได้อย่างมั่นใจด้วยตัวเอง
ที่มา:
https://www.skpowerelectric.co.th/ตู้ควบคุม-ระบบไฟฟ้า/
https://www.sangthongelectric.com/blog/วิธีการดูแล-ตู้-MDB-3-เฟส.html
https://www.torwitchukorn.com/th/articles/119546-การตรวจสอบบำรุงรักษาอุปกรณ์-และการตรวจเช็คระบบตู้ไฟฟ้าเบื้องต้น-
